PIDATO@ROISOL: kOLIGAGANAN MOGOWIT DO KORUTUMON

SEMESTER 2 SESI 2016/2017

BDK3013 KEMAHIRAN KOMUNIKASI DALAM BAHASA KADAZANDUSUN

TUGASAN: ROISOL

UHU: KOLIGAGANAN ID TALUN-ALUN

PINOSODIA MANDAD DII:

NGARAN	NO MATRIK	PROGRAM
VELNNYE JOHN	D20131063616	ISMP SAINS PERTANIAN

PENSYARAH : DR. JULITA@NORJIETTA BINTI TAISIN

            Kopisangan ngawi toinsanai, pogulu po kopio mongunsikou oku do momuruan mojilis, ii pantagonku  i lungkitas dati di abaal i dokutur Norjietta Taisin , i upusonku toinsanai mongingia om toinsanai kombolutan di nokorikot do tadau baino.

Timpak oku tuod-tuod,

Koimpa oku bawang mantad id sodu,

Kada ngaawi ikou pogisorita,

Pokirongou iti borosonku.

            Sodopon diti, anangan oku do papasampai roisol i kiuhu do “ Koligaganan id talun-alun”. Sobolum po do popotilombus oku do nuyadanku, asanangan oku do popotolinahas nunu komoyon do koligaganan. Tumanud do kamus diwan, koligaganan nopo nga kirati do iso kobolingkaangan. Id timpu baino, asaru tokou kokito hilo tv om korongou habar hilo rodiu do kiis koligaganan id talun-alun. Monikid tadau kiis diti makin do gumumu miagal po do tomburung toi ko’ kulat di sumuni ahapas do otingkod rumasam. Isu koligaganan id talun-alun diti nadadi do pogibabarasan do tulun id pogun dati gisom do aiso no kotingkodo. Id pomusarahan dokoyu, nunu tadon toi ko’ poingkuro o koligaganan id talun-alun do adadi?

Tompinai di pantangonku,

            Iso tadon toi ko’ sabap di okito tokou poingkuro o adadi koligaganan id talun-alun irinotu’ i kowoyo-woyoon di sosongulun mongingigit do kulita dii sondii. I mongingigit do kulita aiso kotoguion do ginawo. Kosololuan nopo nga osiau tomod yolo do papanau do kulita moi do korikot id rikoton do toruhai. Haro nogi o mongingigit do kulita di au aanangan do mundorong id lampung isarat aragang id talun-alun sabap id pomusarahan diolo, mundorong nopo id lampung isarat nga poposonod do karalan-ralano diolo. Nolihuan tomod diolo i piniukadan miagal  do “osiau mamanau, poingandad o kapataion” om ginawo di au otogui milo do manganu do nyawa diolo. Okon konopo yolo sondii o atagak nyawa nga kasabap nogi yolo do kapataion do tulun suai di momoguno talun-alun miagal papaanau bosikol, mamanau gakod om susuuai po. Mongingigit nopo do padsakaiand di au otogui ginawo nga au apatut do momoguno do talun-alun mongoi do aiso kobolingkaangan tadadi’.

Tompinaiku ngawi,

            Suai ko iri, kopomogunoon do tolipun nga iso panyabap do koligaganan adadi id talun-alun. Poingkuro? Tumanud do ponoriukan, soginumu 90 piatus mongingigit do padsakaian momoguno do tolipun om laman susial maso do papanau  kurita. Kowoyo-woyoon miagal diti milo do mamagangau fokus do mongingigit do padsakaian gisom kasabab do koligaganan. Kopomogunoon do tolipun maso papanau kulita nopo nga au koontok id tundang-undang do talun-alun. Mantad dii, mongingigit padsakaian oporlu do popoopi tolipun maso papanau do kurita toi ko’ mundorong id tisan do talun-alun sokiro do momoguno tolipun mongoi do aiso adadi kobolingkangaan.

Tambalutku ngawi,

            Mongingigit do kulita maso do auk toi’ ko ohuyan nga milo papasabap do adadi koligagan timpu diti. Sabaagi poomitanan, agayo tomod risiko kawaya do kobolingkaangan id talun-alun  soira do sosongulun kitalad tampangil mantad do karamaian id dongbokon  muli id walai dau sondii. Suai ko iri, mongingigit kulita do amu nosukup todop nga milo mamagangau fokus maso do papanau kurita sabap siodop. Tulun do papanau kulita amu osukup o todop oduduya do kodop om amu kopurimanan do katahub do nunu-nunu nopo id toguang do ralan. Okito tokou do hiti do auk om siodop maso papapanau kurita mogowit do kobolingkaangan, mantad dii oponting om oporlu kopio rumihat toi ko’ mundorong do papapanau kulita soira kopuriman do siodop id ralan.

            Mintong nopo yati id sudut do suai nga aktiviti milumbo mutusikal id talun-alun nogi nga milo do papasabap do koligaganan gulu kopio om id tangaanak sukod wagu i komoyon do “mat rempit”. Tangaanak sukod wagu mogititimung id tanga kuta do totuong om mogilumbo do mutu. Mogisuai aksi patayadon di tanganak sukod wagu di kimutu id talun-alun miagal ‘drift and drag’, ‘aerospace’ om ‘superman’. Kowoyo-woyoon miagal diti mirad do piniukadan “kiu ngasu” tu amu momusoru pogulu kopio di nunu wonsoyon dau. Kowoyo-woyoon nogi diti milo do popoligogon kumaa tinan diolo sondii om nogi tulun do suai di momoguna talun-alun. Mangangat oku toinsanai dati do momusorou, nunu o adadi kumaa do tanagaanak sukod wagu do milumbo do kinosiaohon mutu 200km/1jam nung nakatahub songulun tangaanak tokoro. Apasi po yau toi ko’ i tangaanak di notohuban di? Kongoi nangku yau id pongodilan sokiro kasabap yau kapataion di tanganak tokoro di aiso dusa di? Mantad dii, amu no yati osuaian do aktiviti mogilulumbo id talun-alun gumumu do tikid maso.

Kumaa mokikinongou ngawi,

            Sabap kolimo nokuro gumumu kiis do koligaganan adadi id talun-alun nopo nga ralan toi ko’ talun-alun di amu ogirot. Alamou tomod o talun-alun maso rumasam milo papasab do kosunsuyad kulita om mogowit do koligaganan. Talun-alun di haro siliko talais nga koliligon do tulun mongingigit padsakaian sabap amu yolo kokito do kulita suai  id toguang di koruba do kulita diolo. Haro nogi o talun-alun do mogikuang-kuang om  papasabab do kulita id tohuri katahub di kulita do kosuang id luang sokiro do osiau pamanau. Talun-alun di nowonsoi id noluhon milo momorutum do kobolingkangaan soira haro tanah runtuh miagal talun-alun id noluhon Cameron. Talun-alun di aiso lampung papasabap do ogumu mongingigit kulita do amu kokito id ralan soira papanau kurita. Kowoyo-woyoon miagal diti okon nopo mamagangau do fukus di papanau kurita nga milo nogi papasabap do amu yolo kopuriman do posisi kandaraan diolo id talun-alun. Talun-alun id Genting Highland di aiso pangantob do ralan nga milo papasabap do aratu kulita mantad id tidong. Mantad dii, okito tokou do koligaganan nopo nga milo adadi soira haro talun-alun di amu osonong.

Tompinai ngawi di pantangku,

            Iso kawagu sabap do ogumu adadi koligaganan id talun-alun irinotu’  tundang-undang di oluhoi.  Sokiro haro nokowonsoi do salah id talun-alun miagal do papanau kurita do kolobi had, manahub do lampung taragang nga danda toi ko’ panaman nopo di mongingigit do kurita nga soginumu no do RM300. Id pomusarahan dati, ko’oris mangku do mongingigit do kulita iri? Id pomusarahanku sondii, amu ko’oris sabap danda soginumu miagal di okuri kopio om koburu i yolo mamayar. Suai ko mantad iri, Ops Sikap om sakatan talun-alun mangan  wonsoyo maso no do haro karamaian miagal Hari Raya, Tahun Baru Cina, Krismas om susuai po. Mantad dii, i mongingigit di kurita nga amu oris do kowonsoi kasalahan maso papanau do padsakaian sabap aiso mogintong diolu. Haro nogi o sosongulun do manganu kosiwatan soira oluhoi o tundang-undang id talun-alun miagal do monorimo rosuah. Poomitanan nopo nga, songulun mongingigit do bas nakaanu do 13 saman om duo waran tangkap nga gisom timpu diti, obibas po kasari yau papapanau do  bas. Hongo tanggungjawab do pihak tundang-undang soira haro kiis miagal diti? Honggo o kaadilan do tundang-undang gisom do adadi kiis miagal diti? Mantad dii, okito dati do koluhayan tundang-undang talun-alun nopo nga milo do papasabap adadi koligaganan id talun-alun

Tambalutku ngawi,

            Suai ko mantad dii, koligaganan adadi id talun-alun sabap haro tulun papanau kurita do aiso lisin om haro nogi momoguno do lisin di amu otopot. Oilan tokou do tulun nopo papanau kurita di aiso lisin nga amu karati do nunu o komoyon do tanda-tanda id talun-alun. Haro nogi tulun do amu apaas papanau kurita nga osonsog do papanau kurita gisom do kawaya kobolingkaangan om kasabap do ligogon kumaa tulun suai. Tulun do aiso lisin papanau kurita amu apatut do papanau kurita id talun-alun.

            Kolimpupuson nopo milo papasabap do koligaganan id talun-alun nga kandaraan di naraag do mangan gunoo do tulun id talun-alun. Ahal miagal diti adadi sabap haro padsakaian di alaid no au no sorvis toi ko’ naraag mantad om sigog koundorong no hiri id tanga talun-alun. Soira adadi ahal miagal diti, kandaraan di osiau pamanau kowoyo do koundorong gisom do amu kosiwat manakan brek om katahub do korita id gulu dau. Haro nogi o kulita di naraag o brek om milo di do papasabap do amu milo poundorongon o kurita om amu milo  popianon siniau do  kulita. Sosongulun mongingigit do kulita apatut do momoriksa do kulita dau sobolum do papapanau kulita do hilo id talun-alun mongoi do amu kawaya kobolingkaangan id talun-alun.

Koombolutan ku ngawi,

            Okito tokou ngawi mantad di pinoboros ku di nginu dii, iri nopo nga ahal di milo kasabap do koligaganan adadi id talun-alun tokou. Tulun di momoguno talun-alun oporlu do lobi mulan-rulan soira do popotimpuun do kapamanahan id talun-alun okon konopo mongingigit do padsakaian nga nogi o tulun mamanau. Sokiro toinsanai tulun momoguna talun-alun amu tumanud do tundang-undang id talun-alun, ogumu bagas di amu osonong adadi kumaa tinan diolo sondii, tulun suai om nogi pogun dati.

          Koiso nopo bagas sokiro  haro o koligaganan id talun-alun di okito dati nga papasabab kapataion do tongoulun. Kogumuan do tulun di kawaya do koligaganan id talun-alun nopo nga apatai om haro nogi i adalaan do adamatan om orualan tinan. Ahal diti adadi sabap sokiro do kogugu’ o tulu do toopuhod nga adadi o pandarahan id bogiaan tutok do sosongulun. Sabap dii do poluang do masi kumaa tulun di kawaya koligaganan nopo nga okuri. Haro nogi o asalamat nga amu osukup anggota toi ko adadi do sasat miagal, aiso gakod, aiso longon om susuai po. Sabap dii, oponting kopio do mulan rulan id talun-alun.

Tompinan di pantangonku,

            Suai ko iri, haro nogi bagas miagal do orugi tusin soira adadi o koligaganan id talun-alun. Soira haro koligaganan do adadi, apasti no do haro araag kulita om oporlu no do pootodon do hilo bingkil do pokisanangan. Soira do potodon id bingkil apasti no do momoguno do tusin do pamayar. Tusin di poingolu nga otubau nopo miagal monubau sampah. Ahal diti papasabap do tiap toun tii pogun dati kawaya do kobolingkaangan tusin sabap okurang palabuaran mantad do toinsanai tulun id pogun diti.

            Koligaganan id talun-alun id pogun dati nga milo papajajas do imej pogun dati id mato pogun do suai. Tongoulun mantad id pogun suai kokito om kopuriman do tulun momoguno talun-alun id pogun dati aiso kitanggungjawab om amu mulan-rulan do papanau padsakaian id talun-alun. Ajalas do imej pogun dati nopo nga osiriba intangan do tulun mantad id pogun suai. Koligagan id talun-alun di makin gumumu dondo diti mongoris do tongoulun do momoguno do talun-alun. Haro ginawo diolo do oris om atangkabo sabap id pomusarahan diolo, koligaganan milo adadi soira nopo. Mantad dii, amu no alaid do aiso momoguno talun-alun id pogun dati.

            Nokito no dati o tadon om bagas soira adadi koligaganan id talun-alun. Kiis di kooris diti amu milo somboyonon potilombus gisom sogigisom. Mantad dii, sobolum po do takanan adadi bubur, kaino tokou monoriuk nunu laang-laang di apatut do wonsoyon mongoi do otolibambaanan ti kobolingkaangan diti.

Tompinai ngawi di upusonku,

            Laang koiso nopo do monolibambaan do koligaganan id talun-alun di milo dati wonsoyon nga manahak do didikan kumaa mongingigit do padsakaian om lobi do kidisiplin maso papanau kandaraan. Kogumuan do kiis koligaganan diti mantad do kowoyo-woyoon do mongingigit kandaraan dii sondii soira id talun-alun. Sabaagi poomitanan, mongingigit kulita mamain do tolipun maso papanau do kulita milo mamagangau do fokus do papanau kurita. Montok dii, oporlu kopio do didikon o sosongulun kokomoi disiplin id talun-alun sobolum do kilisin om papanau kurita. Disiplin nopo do komoyon do hiti nga miagal do mongingigit kulita mositi do papanau kurita moyo do had kosiaohon di pointatap. Suai ko iri, mongingigit do padsakaian nga amu agabas do momutung id ralan di kitando do duo gorisan sabap koligogon do tulun suai di momoguno do talun-alun. Mantad dii, kopurimanan kokomoi do kooturan id talun-alun oporlu do posunion di tinan sondii sabap kooturan di nowonsoi om amu woyoon nga miagal id aiso guno.

Tambalutku di pantangonku,

            Koligaganan id talun-alun nga milo tolimbabanan maya do pondidikan tangaanak id sikul miagal piniukadan do Melayu, “ Melentur buluh biarlah dari rebungnya” om miagal nogi dii o mombontuk do kowo-woyoon tangaanak sikul mositi mantad do id sikulan tosiriba po. Maya do Kementerian Pondidikan Malaysia, nokosuang do silibus id pondidikan sikulan tosiriba kokomoi do kasalamatan id talun-alun. Mantad dii, mongingia id sikul oporlu no kopio mongia kokomoi kooturan id talun-alun om isu-isu kasalamatan maso momoguna do talun-alun.

Tambalutku ngawi,

            Suai ko mantad diri, paganakan dati nogi sondii nga milo nogi do popoingkuri do koligaganan id talun-alun. Molohing tangaanak oporlu no manahak do tiwara kumaa tangaanak sondii mongoi tumanud o tangaanak do kooturan id talun-alun maso papanau kandaraan. Tangaanak nogi nga milo momuara do molohing diolo sondii do mulan-rulan do pamanau kandaraan. Sokiro yati sabaagi do tangaanak kokito molohing dati do osiau tomod do papanau kurita om momutung do id gorisan kambar toi ko’ momuguno lurung do kacamasan, mositi no do toguron dati o molohing dati. Okon konopo gia yati sabaagi tangaanak sondiri monogur om isai po harapon? Koubasanan do mogiwara-wara ahal do kasalamatan id talun-alun  milo monolimbaban do koligaganan id talun-alun.

Kumaa mokikinongou ngawi,

            Popoingirot do talun-alun nga iso goos do polinta do monolimbaban kobolingkaangan id talun-alun. Sabaagi poomitanan, talun-alun di aiso lampung milo do papasabap koligaganan kumaa tulun momoguno talun-alun. Mantad di, kigoos o polinta do momonsoi lampung id talun-alun moi do alangga o ralan maso papanau kurita. Suai ko iri, haro nogi o pihak miagal Jabatan Kerja Raya (JKR) do pinotubuh sabaagi mogigintong do kobolingkaangan i adidi id talun-alun id pogun dati. Suai ko mantad dii, okito nogi dati do kogumuan nopo do talun-alun do timpu diti nga haro no turap mongoi do popoinsonong o kapamanahan kurita dati. Toinsanai goos do winonsoi polinta diti oporlu tokou do gatangon. Yati sabaagai mongingigit kulita oporlu mulan-rulan maso id talun-alun.

Tambalutku,

            Pihak di kikuasa oporlu no mamain do paranan sabaagi goos do popoingkuri do kiis koligaganan id pogun dati. Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ), Polis Di Raja Malaysia (PDRM), Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Darat Malaysia (SPAD) toi ko’ organisasi di kironit oporlu do miganding do papadalan tugas id talun-alun. Sabaagi poomitanan, oporlu padalanon o sakatan-sakatan id talun-alun om nogi oporlu do asaru mongoi pomorunda id talun-alun okon konopo maso haro karamaian sabap koligaganan milo do adadi soira nopo. Mantad goos miagal diti, i mongingigit do kandaraan nga kikopurimanan do mulan-ulan kasari id talun-alun.

Kumaa mokikinongou ngawi,

            Laang tohuri di milo do monolimbaban koligagan id talun-alun nopo nga maya do panganjuran kimpin-kimpin kopurimanan id ahal di kironit do kasalamatan id talun-alun. Pihak swasta milo nogi do papadalan tanggungjawab diolo maya do midia massa miagal tilivisyon, rodiu, surat abal toi koi’ maya intornit. Kimpin miagal diti oporlu padalanaon do monikid maso  mongoi do poposuni kopurimanan do toinsanai tulun kokomoi do kasalamatan id talun-alun. Mantad dii, koilo o toinsai do tulun do goos pihak polinta kokomoi ahal diti.

            Sabaagi do pongolimpupus, mongingigit kandaraan oporlu tokou no do mulan rulan kasari soira papanau kurita. Sokiro toinsanai tulun kikopurimanan do papadalan tanggungjawab sondii, amu no origo-rigo yati do momoguno talun-alun. Mantad dii,toinsanai do lopisan tinaru om pihak polinta oporlu bargandingan mongoi do popokuri ko kiis koligaganan id talun-alun. Okon konopo yati, isai po? Om okon nopo tumimpun do tinodo, songgira po?

Pounsikou.